3 stappen voor mensenrechten in ontwikkelingssamenwerking

Deze week is Laura Zuniga Cáceres, de dochter van Berta Cáceres*, op bezoek in Nederland. Ze zal gaan praten met de directeuren van de betrokken departementen van Buitenlandse Zaken, nam deel aan een colloquium over inheemse rechten van de Universiteit Leiden en ontmoette verschillende Nederlandse organisaties. Both ENDS sprak deze moedige jonge vrouw over de situatie in Honduras en haar motivatie om haar moeders strijd voort te zetten.

Both ENDS organiseert samen met Vice Versa, Partos, ActionAid en Pax op woensdag 23 November de Nacht van de Tegenmacht in De Nieuwe Liefde (Amsterdam). Een festival om het belang van de tegenmacht te vieren en een hommage te brengen aan burgermoed wereldwijd. Met voorbeelden uit de praktijk, talkshows, muziek en verdiepende discussies belichten we de verschillende aspecten van tegenmacht. Met z'n allen laten we zien dat een samenleving zonder tegenmacht geen echte samenleving kan zijn.

Op dinsdag 28 juni dienden de Hondurese organisatie COPINH en de Global Justice Association een klacht in bij de officier van justitie in Nederland tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Voor COPINH is dit onderdeel van hun voortdurende strijd om degenen die betrokken zijn bij de moord op hun leider Berta Cáceres voor het gerecht te brengen. FMO financierde in 2014 het Agua Zarca-project in Honduras. De nieuwe klacht is gebaseerd op documenten waaruit blijkt dat het geld van FMO oneigenlijk is gebruikt.

Volle zalen tijdens de 'Nacht van de Tegenmacht', die Both ENDS samen met Vice Versa, Action Aid, Partos, en PAX en De Nieuwe Liefde in Amsterdam organiseerde afgelopen woensdag 23 november. Het onderwerp leeft, borrelt en maakt nieuwsgierig, zoveel is wel duidelijk. Maar wat is dat eigenlijk, tegenmacht?

In april 2021 kondigde de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO aan dat zij niet meer betrokken is bij het Barro Blanco project, een omstreden stuwdam in Panama. GENISA, het Panamese bedrijf dat de dam bouwde, betaalde de miljoenenlening – onverwacht – vervroegd af. De vraag is in hoeverre FMO, nu het zich uit het project heeft teruggetrokken, nog verantwoordelijkheid neemt om de schade en het leed dat is veroorzaakt met de financiering, op te lossen.

De miljoenenlening die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO verstrekte aan Hondurese projectontwikkelaars van het bedrijf DESA voor de uitvoering van het omstreden Agua Zarca damproject in Honduras, houdt mogelijk verband met grove corruptie en geldverduistering. Dat blijkt uit een vandaag gepubliceerd artikel in het Financieel Dagblad op basis van informatie verstrekt door COPINH, de inheemse organisatie die zich al jaren verzet tegen de bouw van de dam. Meerdere leden van de organisatie, onder andere haar leider Berta Cáceres, werden vermoord. Inmiddels is David Castillo, de directeur van DESA, veroordeeld voor betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres in 2016.

Both ENDS en SOMO zijn blij dat de Nederlandse en Finse ontwikkelingsbanken FMO en FinnFund zich zullen terugtrekken uit het omstreden Agua Zarca waterkrachtproject in Honduras. De twee financiële instellingen maakten kwamen donderdag 6 juli jl. met het nieuws naar buiten. Het project leidde tot veel conflict en geweld in de regio en de moorden op drie leiders die actie voerden tegen het project. In maart 2016 werd de bekende mensenrechtenverdediger Berta Cáceres vermoord vanwege haar verzet tegen het project dat op het land van haar gemeenschap, de inheemse Lenca, gerealiseerd werd.

De Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden (FMO) is als financieerder betrokken bij het Barro Blanco project in Panama. Samen met de Deutsche Investitions- und Entwicklungsgesellschaft (DEG) en de Central American Bank for Economic Integration (CABEI) wordt 77 miljoen US dollar gestoken in de dam, die een capaciteit van 28 Megawatt 'groene stroom' krijgt. Deze dam zal invloed hebben op het bestaan van 5000 leden van inheemse Ngöbe-Buglé stam. Door een gebrekkige milieu-effectrapportage, waarbij onder andere de inspraakprocedure zeer tekortschoot, zijn de gevolgen en de compensatie die daar tegenover staat onduidelijk.

Op donderdag 29 november werden zeven verdachten van de moord op Berta Cáceres (in maart 2016), schuldig bevonden.   De nabestaanden en  leden van de inheemse mensenrechtenorganisatie COPINH waar Cáceres de leider van was, zien de uitspraak als de eerste stap richting rechtvaardigheid voor de moord op Berta Caceres en de erkenning dat het bedrijf DESA hiervoor mede- verantwoorelijk is. Ze wijzen er echter ook op dat het proces vanaf het begin doordrenkt was van corruptie, intimidaties en andere misstanden, en dat de opdrachtgevers van de moord nog steeds buiten schot blijven. 

Het sluiten van de omstreden Barro Blanco-dam vorig jaar heeft niet alleen tot materiële, maar ook culturele schade geleid in de getroffen Ngäbe-Buglé gemeenschappen in Panama. FMO, een van de financiers, neemt tot nu toe geen verantwoordelijkheid voor de mensenrechtenschendingen bij dit project. Hoe moet het nu verder?

Vandaag is het precies een jaar geleden dat Berta Cáceres op brute wijze is vermoord in haar huis in Honduras. Cáceres was een wereldwijd bekende mensenrechtenverdedigster en de coördinator van de inheemse Lenca-organisatie COPINH. De moord op Berta staat in verband met haar strijd tegen de Agua Zarca-dam,die deels gefinancierd wordt door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO.

Vorige week publiceerde Global Witness "Honduras: the deadliest place to defend the planet". Dit schokkende rapport laat duidelijk zien hoe ernstig de mensenrechtensituatie in Honduras op dit moment is en zet de eis van Both ENDS en partnerorganisatie COPINH kracht bij: FMO moet zich terugtrekken uit de Agua Zarca-dam.

Vandaag is het vijf jaar geleden dat Berta Cáceres in haar huis in La Esperanza, Honduras, vermoord werd omdat ze opkwam voor de rechten van de inheemse bevolking. Als leider van de inheemse organisatie COPINH kwam ze in opstand tegen de Agua Zarca-dam die gebouwd zou worden in inheems gebied. Nu, 5 jaar later, zijn de uitvoerders van de moord veroordeeld, maar de opdrachtgevers nog steeds niet.

Op 22 september gaan wereldwijd websites van burgerbewegingen en NGO's op zwart. Uit protest en solidariteit. Protest tegen de afnemende mogelijkheden om als actieve burger of organisatie je stem te laten horen, je te verenigen of vreedzaam te betogen.

Vrijdag 2 maart is in Honduras de directeur van DESA, David Castillo, gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres, nu precies 2 jaar geleden. De Hondurese overheid weigerde lange tijd om niet alleen de daadwerkelijke schutters, maar ook de bedenkers van de moord op Cáceres op te sporen en te berechten.

Both ENDS streeft ernaar dat maatschappelijke organisaties hun werk veilig kunnen doen, om zo de besluitvorming over ecosystemen, milieurechtvaardigheid en mensenrechten te kunnen beïnvloeden. Maar de ruimte voor deze organisaties om zich uit te spreken krimpt op veel plekken. Repressie, bedreiging en geweld tegen milieu- en mensenrechtenverdedigers, inclusief onze partners, neemt toe.

Wij feliciteren Joan Carling van de Permanente VN-commissie Inheemse volken met haar Lifetime Achievement Award als 'Champion of the Earth' van het VN-milieuprogramma UNEP. Het is de hoogste onderscheiding op milieugebied die de VN eens per jaar uitreikt aan zes personen die zich prominent hebben ingezet voor veranderingen op milieugebied.